Ceren
New member
Fiilimsiler Ek Fiil Alarak Yüklem Olabilir mi?
Türkçede fiilimsiler, fiil kök veya gövdelerine bazı eklerin getirilmesiyle türetilen, ancak cümlede fiil gibi değil; isim, sıfat ya da zarf gibi görevlerde kullanılan sözcüklerdir. Genellikle fiilimsi olarak adlandırılan bu kelimeler; isim-fiil, sıfat-fiil ve zarf-fiil olmak üzere üç ana gruba ayrılır. Ancak bu sözcüklerin cümlede farklı görevler üstlenmesi, onları sıradan bir isim ya da sıfat olmaktan çıkarır. Özellikle bazı fiilimsilerin ek fiil alarak yüklem olabileceği yönündeki tartışma, dil bilgisi açısından oldukça önemlidir. Bu makalede, "Fiilimsiler ek fiil alarak yüklem olabilir mi?" sorusu başta olmak üzere, bu konudaki detaylar, örneklerle birlikte ele alınacaktır.
Fiilimsi Nedir?
Fiilimsiler; çekimli fiil değildir, yani zaman, kişi gibi kip eklerini almazlar. Buna rağmen, anlamca fiile yakın oldukları için bazı görevleri fiil benzeri şekilde üstlenebilirler. İşte bu noktada karşımıza çıkan soru şudur: Fiilimsi olarak kullanılan bir sözcük, ek fiil (idi, imiş, ise vb.) alarak yüklem olabilir mi?
Ek Fiil Nedir?
Ek fiil, isim ya da isim soylu sözcüklere gelerek onları yüklem yapan, zaman ya da şahıs eki alabilen özel bir ektir. Genellikle -dir, -di, -miş, -se şekillerinde karşımıza çıkar. Örneğin:
- O bir öğrencidir. (Ek fiil almış bir isim yüklem)
- Bu kitap çok güzeldi. (Ek fiil almış bir sıfat yüklem)
Dolayısıyla ek fiilin temel işlevlerinden biri, isim soylu sözcükleri yüklem haline getirmektir. Bu işlevi dikkate aldığımızda, fiilimsi de isim soylu bir yapıya sahipse (örneğin isim-fiil veya sıfat-fiil gibi), onun da ek fiil alarak yüklem olması mümkündür.
Fiilimsiler Yüklem Olabilir mi?
Fiilimsiler doğrudan yüklem olamazlar çünkü çekimli fiil değildirler. Ancak isimleşmiş fiilimsiler, yani artık bir nesne, kavram ya da kişi adı gibi kullanılan fiilimsiler, ek fiil alarak yüklem olabilir.
Örnek:
- Gelmesi gerekiyordu. → Burada "gelmesi" bir isim-fiildir ve ek fiil alarak yüklem olmuştur.
- Çalışan sensin. → Burada "çalışan" bir sıfat-fiildir ve yüklem görevi üstlenmiştir.
- Konuşurken çok heyecanlıydı. → "Konuşurken" zarf-fiildir, ancak bu cümlede yüklem değildir; bu tür fiilimsiler genellikle yüklem olmaz.
Bu örneklerden de görüldüğü gibi, isim-fiil ve sıfat-fiil yapıları ek fiil alarak yüklem olabilir. Ancak zarf-fiillerin yüklem olması mümkün değildir, çünkü zarf-fiiller sadece eylemin durumunu, zamanını, nedenini belirtirler ve isimleşemezler.
Sık Sorulan Sorular
Fiilimsi olan bir kelime yüklem olabilir mi?
Eğer fiilimsi, isimleşmiş ya da sıfat görevinde kullanılmışsa ve ek fiil almışsa yüklem olabilir. Örneğin "okumak" bir isim-fiildir. "Okumak güzeldir" cümlesinde "okumak" kelimesi ek fiil alarak yüklem olmuştur.
İsim-fiiller yüklem olabilir mi?
Evet, isim-fiiller (mastarlar) ek fiil alarak yüklem olabilir. Örnek: "Gezmek güzeldir." Burada "gezmek", "-dir" ek fiiliyle yüklem yapılmıştır.
Sıfat-fiiller ek fiil alarak yüklem olur mu?
Evet, sıfat-fiiller de yüklem olabilir. Ancak bu durumda cümlede ya sıfat görevi yapar ya da isimleşmiş olarak kullanılır. Örnek: "Çalışan bendim." → "Çalışan" kelimesi sıfat-fiildir ve ek fiil ile yüklem olmuştur.
Zarf-fiiller yüklem olabilir mi?
Hayır, zarf-fiiller yüklem olamaz çünkü zarf görevindedirler, yani eylemin durumunu, zamanını, nedenini açıklarlar. Bu nedenle ek fiil alsalar bile yüklem olmazlar.
Ek fiil almayan fiilimsi yüklem olabilir mi?
Hayır. Fiilimsiler sadece ek fiil yardımıyla yüklem olabilir. Ek fiil almazlarsa, cümlede yüklem görevini üstlenemezler.
Örnek Cümleler ve İncelemeler
1. Yüzmek onun en büyük hobisiydi.
→ "Yüzmek" isim-fiil, "idi" ek fiiliyle birleşerek yüklem olmuştur.
2. Yazılan kitap çok değerliydi.
→ "Yazılan" sıfat-fiil, "idi" ek fiiliyle yüklem görevindedir.
3. Düşünürken dalmışım.
→ "Düşünürken" zarf-fiil olup, yüklem değildir. Asıl yüklem "dalmışım"dır.
4. Gelmeni istemiyorum.
→ "Gelmeni" isim-fiil görevindedir ama bu cümlede nesnedir, yüklem değildir.
5. Koşan bendim.
→ "Koşan" sıfat-fiil, "idi" ek fiili ile yüklem olmuştur.
Özetle: Fiilimsiler ek fiil alarak yüklem olabilir mi?
- İsim-fiiller → Evet, ek fiil alarak yüklem olabilir.
- Sıfat-fiiller → Evet, özellikle isimleşmişse yüklem olabilir.
- Zarf-fiiller → Hayır, yüklem olamaz.
- Ek fiil olmadan fiilimsi yüklem olabilir mi? → Hayır.
Anahtar Kelimeler: fiilimsi yüklem olur mu, fiilimsi ek fiil, isim-fiil yüklem olur mu, sıfat-fiil yüklem olur mu, zarf-fiil yüklem olur mu, Türkçe dil bilgisi, ek fiil görevleri, fiilimsiler ve yüklem ilişkisi, dil bilgisi örnekleri, ek fiil ile yüklem yapmak.
Türkçede fiilimsiler, fiil kök veya gövdelerine bazı eklerin getirilmesiyle türetilen, ancak cümlede fiil gibi değil; isim, sıfat ya da zarf gibi görevlerde kullanılan sözcüklerdir. Genellikle fiilimsi olarak adlandırılan bu kelimeler; isim-fiil, sıfat-fiil ve zarf-fiil olmak üzere üç ana gruba ayrılır. Ancak bu sözcüklerin cümlede farklı görevler üstlenmesi, onları sıradan bir isim ya da sıfat olmaktan çıkarır. Özellikle bazı fiilimsilerin ek fiil alarak yüklem olabileceği yönündeki tartışma, dil bilgisi açısından oldukça önemlidir. Bu makalede, "Fiilimsiler ek fiil alarak yüklem olabilir mi?" sorusu başta olmak üzere, bu konudaki detaylar, örneklerle birlikte ele alınacaktır.
Fiilimsi Nedir?
Fiilimsiler; çekimli fiil değildir, yani zaman, kişi gibi kip eklerini almazlar. Buna rağmen, anlamca fiile yakın oldukları için bazı görevleri fiil benzeri şekilde üstlenebilirler. İşte bu noktada karşımıza çıkan soru şudur: Fiilimsi olarak kullanılan bir sözcük, ek fiil (idi, imiş, ise vb.) alarak yüklem olabilir mi?
Ek Fiil Nedir?
Ek fiil, isim ya da isim soylu sözcüklere gelerek onları yüklem yapan, zaman ya da şahıs eki alabilen özel bir ektir. Genellikle -dir, -di, -miş, -se şekillerinde karşımıza çıkar. Örneğin:
- O bir öğrencidir. (Ek fiil almış bir isim yüklem)
- Bu kitap çok güzeldi. (Ek fiil almış bir sıfat yüklem)
Dolayısıyla ek fiilin temel işlevlerinden biri, isim soylu sözcükleri yüklem haline getirmektir. Bu işlevi dikkate aldığımızda, fiilimsi de isim soylu bir yapıya sahipse (örneğin isim-fiil veya sıfat-fiil gibi), onun da ek fiil alarak yüklem olması mümkündür.
Fiilimsiler Yüklem Olabilir mi?
Fiilimsiler doğrudan yüklem olamazlar çünkü çekimli fiil değildirler. Ancak isimleşmiş fiilimsiler, yani artık bir nesne, kavram ya da kişi adı gibi kullanılan fiilimsiler, ek fiil alarak yüklem olabilir.
Örnek:
- Gelmesi gerekiyordu. → Burada "gelmesi" bir isim-fiildir ve ek fiil alarak yüklem olmuştur.
- Çalışan sensin. → Burada "çalışan" bir sıfat-fiildir ve yüklem görevi üstlenmiştir.
- Konuşurken çok heyecanlıydı. → "Konuşurken" zarf-fiildir, ancak bu cümlede yüklem değildir; bu tür fiilimsiler genellikle yüklem olmaz.
Bu örneklerden de görüldüğü gibi, isim-fiil ve sıfat-fiil yapıları ek fiil alarak yüklem olabilir. Ancak zarf-fiillerin yüklem olması mümkün değildir, çünkü zarf-fiiller sadece eylemin durumunu, zamanını, nedenini belirtirler ve isimleşemezler.
Sık Sorulan Sorular
Fiilimsi olan bir kelime yüklem olabilir mi?
Eğer fiilimsi, isimleşmiş ya da sıfat görevinde kullanılmışsa ve ek fiil almışsa yüklem olabilir. Örneğin "okumak" bir isim-fiildir. "Okumak güzeldir" cümlesinde "okumak" kelimesi ek fiil alarak yüklem olmuştur.
İsim-fiiller yüklem olabilir mi?
Evet, isim-fiiller (mastarlar) ek fiil alarak yüklem olabilir. Örnek: "Gezmek güzeldir." Burada "gezmek", "-dir" ek fiiliyle yüklem yapılmıştır.
Sıfat-fiiller ek fiil alarak yüklem olur mu?
Evet, sıfat-fiiller de yüklem olabilir. Ancak bu durumda cümlede ya sıfat görevi yapar ya da isimleşmiş olarak kullanılır. Örnek: "Çalışan bendim." → "Çalışan" kelimesi sıfat-fiildir ve ek fiil ile yüklem olmuştur.
Zarf-fiiller yüklem olabilir mi?
Hayır, zarf-fiiller yüklem olamaz çünkü zarf görevindedirler, yani eylemin durumunu, zamanını, nedenini açıklarlar. Bu nedenle ek fiil alsalar bile yüklem olmazlar.
Ek fiil almayan fiilimsi yüklem olabilir mi?
Hayır. Fiilimsiler sadece ek fiil yardımıyla yüklem olabilir. Ek fiil almazlarsa, cümlede yüklem görevini üstlenemezler.
Örnek Cümleler ve İncelemeler
1. Yüzmek onun en büyük hobisiydi.
→ "Yüzmek" isim-fiil, "idi" ek fiiliyle birleşerek yüklem olmuştur.
2. Yazılan kitap çok değerliydi.
→ "Yazılan" sıfat-fiil, "idi" ek fiiliyle yüklem görevindedir.
3. Düşünürken dalmışım.
→ "Düşünürken" zarf-fiil olup, yüklem değildir. Asıl yüklem "dalmışım"dır.
4. Gelmeni istemiyorum.
→ "Gelmeni" isim-fiil görevindedir ama bu cümlede nesnedir, yüklem değildir.
5. Koşan bendim.
→ "Koşan" sıfat-fiil, "idi" ek fiili ile yüklem olmuştur.
Özetle: Fiilimsiler ek fiil alarak yüklem olabilir mi?
- İsim-fiiller → Evet, ek fiil alarak yüklem olabilir.
- Sıfat-fiiller → Evet, özellikle isimleşmişse yüklem olabilir.
- Zarf-fiiller → Hayır, yüklem olamaz.
- Ek fiil olmadan fiilimsi yüklem olabilir mi? → Hayır.
Anahtar Kelimeler: fiilimsi yüklem olur mu, fiilimsi ek fiil, isim-fiil yüklem olur mu, sıfat-fiil yüklem olur mu, zarf-fiil yüklem olur mu, Türkçe dil bilgisi, ek fiil görevleri, fiilimsiler ve yüklem ilişkisi, dil bilgisi örnekleri, ek fiil ile yüklem yapmak.